دیو: افسانه یا واقعیت؟ اگر چه امروزه هیچ عاقلی نمی تواند ابژکتیویتی (عینیت خارجی) موجودی به نام «دیو» را بپذیرد، اما این نوشته می خواهد یک ادعای (البته تنها برای اذهان پوزیتیویست) دشوار بکند. معتقدم که چنین به نظر می رسد که «دیوان» صرفاَ یک موجود عجیب الخلقه ی افسانه ای نمی باشد و بل که حقیقت و واقعیت دارند و در هزاره های نخستین و لااقل در هزاره ی اول- به علت ترکیب عوالم ماده و دخان- قابل رویت بوده اند و بخواست احتمالاً حضرت سلیمان علیه السلام عالم أنها که دخان است بالا رفته است و بالاخره در انتهای بازی زمینیان عالم و در حوالی أمدن مهدی علیه السلام مجدداَ –با ترکیب عوالم ماده و دخان- دیوان قابل رویت خواهند شد
و اصل این رای از علی یعقوبی استاد عارف معاصر است و نه از من . از ادله ی راقم سطور در این باره این است که همه ی کشورهایی که دارای فرهنگی باستانی وکهن و ریشه دار هستند موجودی بنام دیو (که عرب به آن جن نام می دهد) را در پیشینه ی فرهنگی خود دارند. آثار باستانی فراوانی نیز موجود است که می توان از آنها به عنوان مستندات معتبر علمی و موید فرضیه ی واقعیت داشتن دیوان استفاده کرد. مثلاْ به دیو در اوستا «دئو» و در زبان پهلوی «دِو» و در هند باستان «دو» گفته می شود. بنا به تعریف شادروان دکتر محمد معین، «دیو به گروهی از پروردگاران آریایی» اطلاق می شده است. (فرهنگ معین) . پس از ظهور زرتشت و معرفی اهورامزدا ، پروردگاران عهد قدیم،یعنی دیوان، گمراه کنندگان و شیاطین خوانده شدند، ولی کلمه دیو نزد همه اقوام هند و اروپا به استثنای ایرانیان معنی اصلی خود را محفوظ داشته است .چنانچه دئو نزد هندوان هم اکنون نیز به معنی خداست. زئوس نام پروردگار بزرگ یونانی و دئو نام پروردگار لاتینی و دیو به معنی خدا در فرانسه از همین ریشه است.
دیو در نزد هندواروپایی ها به معنی خدا بوده است؛ اما در ایران- هم زمان با آغاز دوره مزدیسنی- رهبران مذهب نو یعنی زردشت این خدایان باستان هندواروپایی را نشان شرک و اهریمن تصویر کردند. با توجه به این که در هندوستان این تغییر دین پیش نیامد خدایان باستان همچنان محترم شمرده شده اند که بزرگ ترین این خدایان ایندیرا می باشد. در اروپا واژه دیو Dio همچنان معنی «خدا» را -البته به صورت عام- تا امروز نگاه داشته است به ویژه نزد اقوام لاتین . در پهلوی دِو و در هندی باستان دیو. واژه از ریشه دیو به معنی درخشیدن میباشد. همین ریشه به معنی فریب دادن نیز هست.